Chống ngập thang máy: Cần chủ động giải pháp ngay từ khâu thiết kế
Biến đổi khí hậu, ngập lụt ngày càng gia tăng khiến nhiều thang máy bị ngập, thấm nước. Trong khi quy chuẩn, tiêu chuẩn hiện hành còn hạn chế, việc triển khai các giải pháp ngay từ đầu được xem là yếu tố then chốt đảm bảo an toàn vận hành thang máy.
Trong cuộc trao đổi với Báo Xây dựng, ông Nguyễn Huy Tiến, Tổng thư ký Hiệp hội Thang máy Việt Nam nhấn mạnh, tình trạng ngập nước và thấm nước ở thang máy không chỉ xuất phát từ yếu tố tự nhiên, mà còn liên quan đến thiết kế, thi công và công tác vận hành chưa đảm bảo. Ông Tiến cho rằng, cần nhận diện rõ nguyên nhân, đồng thời áp dụng các giải pháp tổng thể để bảo vệ thiết bị và đảm bảo an toàn cho người sử dụng.
Ẩm, ngập làm tăng nguy cơ mất an toàn
Thưa ông, trong thực tế, nhiều công trình gặp tình trạng thang máy bị ngập nước hoặc thấm nước. Ông có thể chia sẻ những nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng này?
Ông Nguyễn Huy Tiến, Tổng thư ký Hiệp hội Thang máy Việt Nam.
Nguyên nhân phổ biến nhất xuất phát từ yếu tố tự nhiên: Mưa lớn kéo dài, triều cường, lũ lụt khiến nước tràn vào hố thang.
Do hố thang nằm ở vị trí thấp, nước dễ chảy ngược vào khi hệ thống thoát nước xung quanh quá tải hoặc tắc nghẽn.
Ở những khu vực có mực nước ngầm cao, nước còn có thể thấm ngược từ dưới đất lên, gây tình trạng ẩm ướt kéo dài.
Bên cạnh đó, nhiều công trình bố trí thang máy ở vị trí trũng, gần đường ống kỹ thuật, nhà vệ sinh hoặc hệ thống điều hòa - thông gió, làm tăng nguy cơ rò rỉ nước vào hố thang.
Công tác chống thấm, xử lý khe hở và mạch ngừng bê tông nếu không đúng kỹ thuật cũng trở thành điểm yếu, tạo điều kiện cho nước xâm nhập.
Việc thiếu hệ thống thoát nước riêng cho hố thang cũng là nguyên nhân khiến nước dễ tích tụ khi xảy ra ngập.
Ngoài ra, trong quá trình vận hành, việc vệ sinh sàn tầng không kiểm soát, thiếu kiểm tra và bảo trì định kỳ cũng khiến nước thấm vào giếng thang. Sự chênh lệch nhiệt độ cùng độ ẩm cao bên trong giếng thang cũng có thể làm hơi nước ngưng tụ, gây ẩm ướt lâu dài.
Vậy khi thang máy bị ngập hoặc thấm nước, thì hệ thống sẽ phải đối mặt với những tác động cụ thể nào?
Về mặt kỹ thuật, nước có thể xâm nhập gây ngắn mạch, rò điện ở các thiết bị đặt ở hố thang như công tắc giới hạn, hộp đấu dây, bơm chống ngập hay hệ thống chiếu sáng. Khi xảy ra rò điện hoặc ngắn mạch, dòng điện tăng đột ngột khiến các thiết bị bảo vệ tự động ngắt nguồn, làm thang dừng đột ngột và cabin có thể bị kẹt giữa tầng.
Trong một số trường hợp, nếu thiết bị bảo vệ đã cũ hoặc chọn sai thông số, sự cố có thể dẫn đến cháy bo mạch điều khiển, gây ngừng hoạt động toàn bộ thang máy. Đặc biệt, các tiếp điểm an toàn đặt ở đáy giếng thang có nguy cơ hư hại cao nhất.
Về mặt cơ khí, độ ẩm và nước ngập lâu ngày gây ăn mòn, rỉ sét các bộ phận kim loại như dây cáp, khung đỡ, điểm hàn. Điều này làm giảm tuổi thọ thiết bị, tăng chi phí thay thế.
Ngoài ra, môi trường nước đọng lâu ngày là điều kiện lý tưởng cho nấm mốc, vi khuẩn phát triển, ảnh hưởng đến kết cấu nền móng và sức khỏe con người. Nước lẫn dầu mỡ, bụi bẩn tạo hỗn hợp độc hại, có thể gây hỏng thép và bê tông.
Bên cạnh đó, khi ẩm ướt lâu ngày, khả năng cách điện giảm, dòng điện rò tuy nhỏ nhưng vẫn đủ gây nguy hiểm cho người sử dụng, đặc biệt nếu thiết bị chống rò điện không hoạt động đúng kỹ thuật.
Chính vì vậy, sau khi thang máy bị ngập, tuyệt đối không được khởi động lại cho đến khi lực lượng kỹ thuật đã kiểm tra, bảo dưỡng toàn diện và thực hiện các phép thử cách điện theo tiêu chuẩn.
Nước xâm nhập có thể gây ra tình trạng ngắn mạch, rò rỉ điện ở các thiết bị thang máy.
Hiện nay, các quy chuẩn và tiêu chuẩn về chống ngập nước cho thang máy ở Việt Nam được quy định ra sao?
Hiện nay, hệ thống quy chuẩn và tiêu chuẩn về chống ngập nước cho thang máy tại Việt Nam còn hạn chế. Theo đó, QCVN 02:2019/BLĐTBXH - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn lao động đối với thang máy và TCVN 6396-20:2017 (EN 81-20:2014) - Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy, đều chưa đưa ra yêu cầu rõ ràng, cụ thể về thiết bị điện phải chống nước, ngoại trừ trường hợp thang máy chữa cháy.
Đối với thang máy chữa cháy, TCVN 6396-72:2010 (EN 81-72) quy định rõ ràng, các thiết bị điện trong hố thang và dọc giếng thang phải được bảo vệ khỏi nước nhỏ giọt, nước phun, thậm chí ngâm trong nước.
Ngược lại, với thang máy thông thường, quy chuẩn hiện hành đều chưa yêu cầu cụ thể về thiết bị điện chống nước, giải pháp chống ngập nước cho thang máy thông thường; mà chủ yếu dừng lại ở mức chống thấm, ngăn ngừa cơ bản trong quá trình thi công và ngăn nước tràn vào cabin từ khu vực cửa tầng.
Với điều kiện khí hậu nóng ẩm, mưa lớn kéo dài và nguy cơ ngập úng ngày càng gia tăng; việc nghiên cứu, bổ sung quy chuẩn, tiêu chuẩn chống ngập cho thang máy thông thường là điều cần thiết để đảm bảo an toàn và độ bền công trình.
Phòng ngừa hơn khắc phục
Trước thực tế đó, cần có những giải pháp nào để chống ngập nước cho thang máy, nhằm đảm bảo an toàn và độ bền thiết bị?
Trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm và tình trạng ngập úng đô thị, việc chống ngập nước cho thang máy là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an toàn và độ bền thiết bị. Giải pháp cần được triển khai đồng bộ, từ khâu thiết kế, thi công đến vận hành.
Trước hết, hố thang cần được xử lý chống thấm ngay từ giai đoạn thi công bằng các giải pháp như phủ màng bentonite, phun thẩm thấu, lắp băng cản nước hay tạo lớp đệm cách nước. Với các vết nứt, cần bơm keo polyurethane, sau đó trám lại bằng bê tông.
Phía trước các ngưỡng cửa tầng cần làm mặt vát dốc ra ngoài để tránh nước từ quá trình lau rửa hay thiết bị phun nước chảy vào trong cabin.
Có thể bố trí hệ thống thoát nước hoặc hố thu - bơm hút nước chuyên dụng cho giếng thang, hệ thống này không được dùng chung với các thiết bị khác. Nước sẽ được gom về một điểm và hút ra ngoài bằng bơm chìm, giảm nguy cơ hư hại thiết bị trong hố thang.
Việc lắp đặt hệ thống cảnh báo ngập nước hố thang là rất quan trọng. Khi nước dâng lên và chạm tới cảm biến, tín hiệu gửi về bộ điều khiển trung tâm để thang tự đưa cabin lên tầng an toàn, mở cửa cho hành khách thoát ra ngoài và tự động vô hiệu hóa hoạt động của thang để tránh rủi ro chập điện hay hư hỏng thiết bị.
Ở hệ thống nâng cao, cảnh báo còn chuyển thông báo tới nhân viên kỹ thuật hoặc trung tâm giám sát tòa nhà để xử lý kịp thời, tránh tình trạng ngập sâu.
Cần có giải pháp chống ngập thang máy ngay từ khâu thiết kế xây dựng.
Đối với các khu vực dễ bị ngập lụt, cần sẵn sàng biện pháp lắp rào chắn chống ngập cho hố thang máy. Tấm chắn chống ngập là giải pháp cơ học được lắp đặt tại cửa tầng thang máy dễ bị ngập nước khi mưa lũ. Tùy theo đặc điểm công trình và mức độ cảnh báo ngập của từng địa phương, có thể lựa chọn các dạng tấm chắn phù hợp như: Tấm chắn bán phần hoặc tấm chắn dạng khối kín.
Dù không bắt buộc, nhưng chủ đầu tư có thể cân nhắc sử dụng các thiết bị điện đặt ở đáy hố thang đạt cấp chống nước tối thiểu IP67, tiếp điểm cửa tầng và thiết bị an toàn, đèn chiếu sáng đạt cấp bảo vệ IPX6 trở lên. Bảo vệ bo mạch, dây dẫn bỏ trong hộp kín để tránh tiếp xúc trực tiếp với nước, giúp kéo dài tuổi thọ thiết bị…
Nhìn chung, cách tốt nhất để bảo vệ thang máy khỏi nguy cơ ngập nước, đảm bảo an toàn cho mọi người, chính là chuẩn bị sẵn sàng từ trước, ngay từ khâu thiết kế, xây dựng đến lắp đặt, bảo trì và vận hành. Chủ động phòng ngừa luôn hiệu quả và ít tốn kém hơn so với khắc phục hậu quả sau khi sự cố đã xảy ra.
Cảm ơn ông!
