Báo cáo giám sát chuyển đổi hạ tầng Siemens 2025 vừa được phát hành khi các nhà lãnh đạo thế giới chuẩn bị nhóm họp tại Brazil cho Hội nghị COP30 cho thấy, việc đảm bảo độc lập năng lượng quốc gia đã trở nên vô cùng quan trọng, thậm chí vượt lên trên mục tiêu loại bỏ nhiên liệu hóa thạch.

Các yếu tố địa chính trị định hình lại chiến lược hạ tầng, trong đó an ninh năng lượng của các quốc gia trên thế giới.

Niềm tin vào mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu đang suy giảm, khi chỉ 37% lãnh đạo kỳ vọng đạt được mục tiêu khử carbon vào năm 2030, so với 44% vào năm 2023. Đơn vị tiến hành khảo sát Siemens kêu gọi các nhà hoạch định chính sách tích hợp khả năng đảm bảo an ninh năng lượng, đầu tư vào lưới điện và các công nghệ số như trí tuệ nhân tạo (AI) vào chiến lược ứng phó với biến đổi khí hậu.

Quá trình chuyển đổi hạ tầng bước vào giai đoạn mới

Nghiên cứu cũng cho rằng, các yếu tố địa chính trị đang định hình lại chiến lược hạ tầng, trong đó an ninh năng lượng quốc gia đã vượt lên trên hợp tác khí hậu toàn cầu, trở thành động lực chính của quá trình chuyển đổi năng lượng. Các lãnh đạo cấp cao các quốc gia tin rằng, việc đảm bảo nguồn cung năng lượng bền vững nên là ưu tiên hàng đầu của Chính phủ trong các mục tiêu chuyển đổi hạ tầng - tăng hạng từ vị trí thứ ba vào năm 2023. Trong khi đó, độc lập năng lượng quốc gia và quản lý chủ động rủi ro khí hậu là hai yếu tố có mức độ ưu tiên tăng mạnh nhất.

Tình hình bất ổn gia tăng trên toàn cầu đang làm thị trường và chuỗi cung ứng trở nên biến động mạnh hơn. Để giảm thiểu việc sử dụng năng lượng như một công cụ địa chính trị, các Chính phủ hiện đang đặt ưu tiên cho an ninh, tự chủ và khả năng ứng phó, song song với nỗ lực giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Báo cáo này dựa trên khảo sát toàn cầu với 1.400 lãnh đạo cấp cao và đại diện Chính phủ tại 19 quốc gia, chỉ ra một sự chuyển hướng rõ rệt: Từ tầm nhìn đa phương về năng lượng sạch sang cách tiếp cận tập trung hơn vào khả năng tự cường về chủ quyền năng lượng và sản xuất ở cấp khu vực. Trước áp lực ngày càng gia tăng lên hệ thống năng lượng công và tư nhân trong bối cảnh các thách thức về khí hậu, địa chính trị và thị trường chồng chéo, nghiên cứu nhận định rằng, khả năng phục hồi năng lượng hiện nay được xem là yếu tố then chốt thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch - chứ không phải là sự đánh đổi với mục tiêu đó.

Theo ông Matthias Rebellius, thành viên Ban Điều hành Siemens AG, kiêm Tổng Giám đốc Ban cơ sở hạ tầng thông minh: "Quá trình chuyển đổi hạ tầng đang bước vào giai đoạn mới, trong đó các mục tiêu quốc gia về an ninh năng lượng đang vượt lên trên sự hợp tác toàn cầu về khử carbon. Khi các hệ thống phải đối mặt với những gián đoạn ngày càng lớn về khí hậu và năng lượng, khả năng phục hồi không còn là lựa chọn - trí tuệ nhân tạo, công nghệ và số hóa giờ đây đóng vai trò thiết yếu trong sự chuyển dịch này. Những công nghệ này có thể giúp các tổ chức và Chính phủ quản lý sự phức tạp của hệ thống năng lượng tái tạo, đảm bảo độ tin cậy và thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch một cách thông minh và bền vững hơn".

Trong bối cảnh niềm tin vào các mục tiêu khí hậu đang suy giảm và các chiến lược cho năm 2026 đang được xây dựng, báo cáo nhấn mạnh rằng, việc không lồng ghép yếu tố khả năng phục hồi vào quy hoạch năng lượng có thể dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng về kinh tế và môi trường. Trong thời điểm các Chính phủ đang điều chỉnh lại chiến lược trung hòa carbon song song với các chương trình phúc lợi và tăng trưởng, Siemens khẳng định rằng, đầu tư vào lưới điện và đổi mới sáng tạo số có thể thúc đẩy nhanh tiến độ thực hiện các cam kết khí hậu, đồng thời tăng cường khả năng phục hồi năng lượng.

Khi các chiến lược năng lượng quốc gia tiếp tục phát triển, công nghệ số vẫn giữ vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi hạ tầng. Theo báo cáo, công nghệ số được xếp hạng là yếu tố quan trọng thứ hai trong việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch cho ngành công nghiệp - chỉ đứng sau việc mở rộng hệ thống lưu trữ năng lượng - với trí tuệ nhân tạo (AI) được kỳ vọng sẽ tạo ra tác động tích cực lớn nhất. Các lãnh đạo tham gia khảo sát tin rằng, AI đang giúp tăng cường khả năng phục hồi cho các hạ tầng trọng yếu (66%) và chia sẻ rằng tổ chức của họ đang ứng dụng AI để hỗ trợ quá trình khử carbon trong hoạt động vận hành (59%).

Sự nhập cuộc của Việt Nam

TS Nguyễn Ngọc Thủy, đại diện Văn phòng dịch vụ Dự án Liên hợp quốc (UNOPS), chương trình Đối tác chuyển dịch Năng lượng Đông Nam Á (ETP), dẫn số liệu báo cáo của Tổ chức Năng lượng quốc tế: Hiện tại, đầu tư vào ngành năng lượng trên toàn thế giới có thể sẽ lên tới 3,3 nghìn tỷ USD trong năm 2025, trong đó, 2,2 nghìn tỷ USD tập trung vào năng lượng sạch và năng lượng xanh, đặc biệt là năng lượng tái tạo, hệ thống pin lưu trữ năng lượng hay lưới điện. Tuy nhiên, hầu như các nguồn đầu tư này đến từ các nước như: Trung Quốc, Liên minh châu Âu, còn tại Việt Nam hoặc các nước có nền kinh tế mới nổi thì đang có những khó khăn nhất định về huy động vốn.

Về các cơ chế ưu tiên, ưu đãi cho phát triển năng lượng, theo kinh nghiệm quốc tế thì cơ chế cần thiết nhất là ưu đãi tài chính xanh và giải được bài toán làm thế nào để giảm rủi ro, giảm vốn đầu tư ban đầu.

Việt Nam nhập cuộc trong tiến trình chuyển đổi năng lượng theo hướng phát triển năng lượng xanh, sạch, giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

Tại Việt Nam, Chính phủ đang thực hiện chuyển đổi năng lượng theo hướng phát triển năng lượng xanh, sạch, giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050 thông qua nhiều chính sách và kế hoạch. Các biện pháp bao gồm thúc đẩy phương tiện giao thông xanh, đẩy mạnh sử dụng năng lượng tái tạo, lộ trình dừng các nhà máy điện than và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia thông qua Quy hoạch điện VIII và các chương trình hành động liên quan.

Ông Lê Tuấn Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) cho biết, Bộ Tài chính luôn xác định chuyển đổi xanh và phát triển bền vững là định hướng chiến lược trong hoạch định và kế hoạch thực thi chính sách. Bộ Tài chính cũng đặc biệt coi trọng công tác hợp tác quốc tế, xem đây là chìa khóa mở rộng nguồn lực, chia sẻ kinh nghiệm và thúc đẩy sáng kiến mới trong quá trình chuyển dịch năng lượng.