Cần tính tiền sử dụng đất cho "đất ở tái định cư" bằng mức thấp và nhân văn

HoREA kiến nghị tính tiền sử dụng đất đối với đất ở tái định cư theo cách bảo đảm lợi ích người tái định cư, nhóm dân cư yếu thế, và bổ sung quy định xác định thời điểm giá đất của quỹ đất đối ứng trong dự án BT (xây dựng - chuyển giao) tại thời điểm giao kết hợp đồng BT.

Từ năm 2006 trở lại đây, tiến độ di dời giảm mạnh; mục tiêu giai đoạn 2021-2025 cũng khó đạt do vướng mắc về chính sách, tài chính và cơ chế bồi thường, tái định cư.

HoREA nhấn mạnh, thực tiễn di dời nhà trên và ven kênh rạch ở TP.HCM trong hơn 30 năm cho thấy hiệu quả lớn về cải tạo đô thị nhưng cũng để lộ nhiều khó khăn cho người tái định cư. Từ 1993-2020, hơn 44.000 căn nhà đã được di dời; nhiều dự án như Nhiêu Lộc - Thị Nghè đã "đổi đời" cho hàng nghìn hộ dân.

Phần lớn hộ dân tái định cư là những gia đình có thu nhập thấp, nhà tạm bợ, diện tích nhỏ (20 - 30m²), không đủ điều kiện hưởng bồi thường về đất nên chỉ được bồi thường chi phí xây dựng, dẫn tới số tiền rất khiêm tốn.

Khi được bố trí đất hoặc suất tái định cư, nhiều trường hợp chỉ được "suất tái định cư tối thiểu" (căn hộ chung cư nhỏ) hoặc nền đất; nếu phải nộp tiền sử dụng đất theo bảng giá đất và hệ số điều chỉnh như đất thương mại, số tiền (dù vài trăm triệu) là quá lớn đối với nhóm này.

Do đó HoREA đề xuất, cần tính tiền sử dụng đất cho "đất ở tái định cư" bằng mức thấp, hợp lý và mang tính nhân văn. Cụ thể kiến nghị mức 20% giá đất trong bảng giá đất nhân hệ số điều chỉnh giá đất nhân diện tích đất ở.

Đề xuất này nhằm bảo đảm người tái định cư có cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, tạo động lực thúc đẩy công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng và hoàn thành mục tiêu di dời 20.000 căn nhà ven kênh rạch giai đoạn 2026-2030.

Bổ sung "thời điểm giao kết hợp đồng BT" vào quy định xác định giá đất quỹ đất đối ứng

Bên cạnh vấn đề giá cho người tái định cư, HoREA kiến nghị bổ sung quy định xác định thời điểm tính giá đất cho quỹ đất thanh toán trong dự án BT. Hiện, quy định theo Luật PPP và dự thảo Nghị quyết mới chỉ nêu thời điểm lập dự án hoặc lập hồ sơ mời thầu.

Trong thực tế, nhiều trường hợp chỉ có hành vi ký hợp đồng BT mà không rõ thời điểm lập dự án hay hồ sơ mời thầu, dẫn tới tranh chấp, vướng mắc trong áp giá đất.

HoREA đề nghị, chỉnh khoản liên quan để quy định rõ thời điểm giao kết Hợp đồng BT cũng là thời điểm xác định giá đất đối với diện tích đất thanh toán cho Hợp đồng BT.

Lý do, trước đây ở một số dự án (như Khu đô thị mới Thủ Thiêm) Chính phủ đã quy định tương tự thời điểm ký tắt Hợp đồng BT được dùng làm mốc xác định giá đất. Việc quy định rõ mốc thời điểm sẽ tháo gỡ vướng mắc, đem lại tính minh bạch, ổn định cho hàng trăm dự án BT đang gặp khó, đồng thời bảo đảm nguyên tắc bù trừ giữa tổng vốn đầu tư BT và giá trị quỹ đất thanh toán.

HoREA khẳng định quan điểm của Đảng, Nhà nước là phải tạo điều kiện để người dân tại nơi tái định cư có cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Vì vậy, chính sách về giá đất, tiền sử dụng đất cần có điều chỉnh hợp tình, hợp lý đối với người tái định cư, những nhóm người yếu thế để vừa đảm bảo công bằng xã hội, vừa thúc đẩy tiến độ các dự án giải phóng mặt bằng, cải tạo đô thị.

Đồng thời, quy định rõ "thời điểm giao kết Hợp đồng BT" là mốc xác định giá đất quỹ đất đối ứng sẽ nâng cao tính pháp lý, ổn định và dự đoán cho nhà đầu tư, giảm tranh chấp pháp lý.